Tevrat ve Kur’ân’da Hz. Yûsuf Mukayesesi

Hz. Yûsuf’a dair anlatılan kıssaya ilişkin farklılıklar uzun tahlillerle mukayese edilmemektedir. Aşağıdaki tabloda görüleceği üzere temel farklar konu edinilmiştir. Buna göre Tevrat ve Kur’an genel anlamı itibariyle mutabık olmakla birlikte kıssa anlatmadaki hedeflerin farklı olması sebebiyle anlatış şekli bakımından birbirinden farklıdır. Nitekim Tevrat seçilmiş halkın tarihini anlatırken, Kur’an tüm insanlığa yönelik bir hitabettir (el-Câbirî, el-Medhal).

Tevrat: Hz. Yûsuf, 17 yaşında bir gençtir.  / Kur’ân: Yaşı ifade edilmez.

Tevrat: Hz. Yûsuf’un kardeşlerinin yaptığı şeyleri babasına haber verdiği ifade edilmektedir. / Kur’ân: Kur’an’da böyle bir bilgi yer almamaktadır.

Tevrat: Hz. Yûsuf, iki benzer rüya görmektedir. / Kur’ân: Hz. Yûsuf, bir rüya görmektedir.

 Tevrat: Hz. Yakub rüyasına kızmaktadır. / Kur’ân: Hz. Yakub rüyasını kardeşlerine anlatmamasını istemektedir.

Tevrat: Kıskançlık sebebi olarak Hz. Yûsuf’u çok sevmesi ve ona kırmızı bir giysi dikilmesi gösterilmektedir. / Kur’ân: Bir sebep yoktur.

Tevrat: Hz. Yûsuf’un kardeşlerinin koyun gütmesi, Hz. Yakub’un onları kontrol etmesi için Hz. Yûsuf’u göndermesi söz konusudur. / Kur’ân: Kardeşleri kıra giderken Hz. Yûsuf’u da yanlarında götürmek istediklerini söyleyerek babasından isterler, bunu istememesine rağmen ısrarları üzerine izin verir.

Tevrat: Kardeşlerin isimleri, öldürme veya kuyuya atma fikri kim tarafından söylendiği belirtilmiştir. / Kur’ân: Hz. Yakub ve Hz. Yûsuf haricinde hiçbir karakterin adı zikredilmemektedir.

Tevrat: Hz. Yûsuf kardeşlerinin peşine gönderilmiştir. / Kur’ân: Kardeşleri beraberinde Hz. Yûsuf’u göndermek için ısrar ederler ve birlikte giderler.

Tevrat: Hz. Yûsuf’u yakalayıp kuyuya atmaları, gömleğini çıkarıp almaları, kardeşleriyle konuşmaları gibi ayrıntılar ifade edilmektedir.  / Kur’ân: Kuyuya atılırken Allah’ın Hz. Yûsuf’a vahyettiği anlatılmaktadır.

Tevrat: Kardeşleri gömleği uzatarak babalarından gömleğin Hz. Yûsuf’a ait olup olmadığını söylemesi istemekte, Hz. Yakub onu yırtıcı hayvanların parçalamış olabileceğini ifade etmektedir. / Kur’ân: Kardeşleri Hz. Yûsuf’u kurdun parçaladığı ifade ederek gömleği delil olarak sunmaktadırlar.

Tevrat: Gömleğe sürülen kan teke kanı olarak belirtilmektedir. / Kur’ân: Sahte kan olarak ifade edilmektedir.

Tevrat: Hz. Yûsuf’un atıldığı kuyu, Şekem’de su olmayan derin bir kuyudur. Kervan sahipleri İsmaili ve Medyenliler olarak belirtilmektedir. / Kur’ân: Her ikisine dair bilgi aktarılmamaktadır.

Tevrat: Kardeşleri, Hz. Yûsuf’u İsmaili kervana Yahuda’nın teklifi ile yirmi gümüşe satmaktadırlar.  / Kur’ân: Kervanın sucusu Hz. Yûsuf’u bularak ticaret malı olarak alıkoymaktadır.

Tevrat: Hz. Yûsuf’u satın alan Mısır’ın muhafız birliği komutanı Potifar’dır. Eşinin adı zikredilmemektedir. / Kur’ân: Hz. Yûsuf’u satın alan Mısırlı kişi ve eşinin adı zikredilmemektedir.

Tevrat: Hz. Yûsuf’un başarısı, ilahi yardıma mazhar olması sebebiyle efendisi onu evin yöneticisi yapılmaktadır. Hz. Yûsuf’un bu süreçte 17-18 yaşlarında olduğu ifade edilmektedir. / Kur’ân: Mısırlı kişi eşine bakması için çocuğu teslim eder ve onu evlatlık edinebileceklerini söyler. Burada yaş ifade edilmese de daha küçük olduğu tahmin edilmektedir. (22. âyet)

Tevrat: Potifar’ın karısı, uzun bir süredir Hz. Yûsuf’a birlikte olmayı teklif etmekte, en sonunda yalnız oldukları bir anı yakalayarak “Benimle yat” diyerek Hz. Yûsuf’u odasına almış fakat Hz. Yûsuf Tanrı korkusu ve efendisine karşı ihanet etmemek için gömleğini kadında bırakarak evden çıkıp gitmektedir. / Kur’ân: Olayın yaşandığı sahne anlatılmaktadır. Kadın kapıları kitlemiş ve “haydi gel” demektedir. Tevrat’ta Hz. Yûsuf’un istek duymasından bahsedilmez. Gömleği arkadan yırtılmıştır. Tevrat’ta kendi gömleği çıkartıp atarak kadının ellerinden kurtulmaktadır.

Tevrat: Hz. Yûsuf evden çıkıp gitmiş, akşam kadının eşi dönüp de çağırana kadar dönmemektedir. / Kur’ân: Olayın yaşandığı an kapıda kadının eşi ile karşılaşmaktadırlar.

Tevrat: Kadın akşama kadar gömleği yanında tutmuş, önce evdekilere sonra eşine İbrani kölenin kendisi ile yatmak istediğini, kadın bağırınca kaçtığını söylemiş; bunu duyan adam sinirlenerek Hz. Yûsuf’u kendi evinde bulunan firavunun tutuklularının olduğu zindana attırmaktadır. / Kur’ân: Kadın kocasını görünce Hz. Yûsuf’u şikâyet etmiş, Hz. Yûsuf kendisini savunmuştur. O sırada orada bulunan kadının akrabalarından biri gömleğin önden yırtılmasının kadını, arkadan yırtılmasının Hz. Yûsuf’u aklayacağın söylemiş, kadının kocası gömleğin arkadan yırtıldığını görünce Hz. Yûsuf’a kimseye bu durumdan bahsetmemesini, kadına da tövbe etmesini söyleyerek olayın üzerini kapatmak istemektedir.

Tevrat: Şehrin kadınlarının dedikodusu zikredilmemektedir. / Kur’ân: Şehirdeki kadınların dedikodusu, Aziz’in kadınları eve çağırması, onlara özel sofra hazırlatması, Hz. Yûsuf’u karşılarına çıkarması, Hz. Yûsuf’un devam eden birliktelik isteğini tekrar reddederek hapse atılmayı yeğlemesi gibi ayrıntılar zikredilmektedir. Hz. Yûsuf, bu ikinci hadiseden sonra dedikoduları kesmek üzere hapse gönderilmektedir.

Tevrat: Hz. Yûsuf’un hapse atıldıktan sonra zindancı başı ile anlaşması, onun tarafından idarenin Hz. Yûsuf’a verilmesinden bahsedilir. Yine hapse gelen iki kişinin firavunun sakisi ile fırıncısı olduğu ve Potifar tarafından Hz. Yûsuf’un o ikisinin hizmetine verildiği de anlatılmaktadır. İki gencin rüya gördükleri sabah ruh hallerinin tedirginliği de tasvir edilmektedir. / Kur’ân: Zindan ile ilgili bu ayrıntılardan bahsedilmez. Yalnızca hapse atılan iki gencin gelmesi ve rüyalarının anlatması ile Hz. Yûsuf’un bu rüyaları tabir etmesi anlatılmaktadır.

 Tevrat: Rüyaların tabir edilmesini teklif eden Hz. Yûsuf olarak anlatılmaktadır. / Kur’ân: İki genç, Hz. Yûsuf’u iyi bir kimse olarak gördükleri için rüyalarını tabir etmesini istemektedirler. 

Tevrat: Rüyalar ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. / Kur’ân: Rüyaların sadece sonucu zikredilmektedir.

Tevrat: Rüyanın yorumundan önce dini tebliğ yapılmamaktadır. / Kur’ân: Hz. Yûsuf, rüya yorumuna başlamadan önce tek ilah inancını tebliğ etmektedir.

Tevrat: Rüyaların üç gün içerisinde gerçekleşeceği kaydı vardır. Firavunun verdiği şölende çıkarıldıkları zikredilmektedir. / Kur’ân: Üç gün kaydı yoktur. Şölenden bahsedilmemektir.

Tevrat: Hz. Yûsuf, çıkacağını umduğu kişiye kendisinden firavuna bahsetmesini ister; bu ülkeye kaçırıldığını, köle olarak satıldığını ve zindana atılacak bir suç işlemediğini belirtilmemektedir. / Kur’ân: Kur’an’da böyle bir ayrıntıdan bahsedilmemektedir.

Tevrat: Firavunun art arda gördüğü iki rüyadan bahsedilmektedir. Rüyayı yorumlatmak için ülkenin bilgin ve kâhinlerini çağırttığı belirtilmektedir. / Kur’ân: Rüyalar ayrıntısıyla anlatılmaz. Yorumlamak için haber gönderilmesinden de bahsedilmemektedir.

Tevrat: Firavun rüyaların tabirini öğrendiğine Hz. Yûsuf’u huzuruna çağırmakta, Hz. Yûsuf tıraş olup, giyindirip onun yanına çıkarılmakta ve firavunun teklifi, görevlilerin onayı ile Mısır’a yönetici yapılmaktadır. / Kur’ân: Kralın elçisi Hz. Yûsuf’u çıkartmak için geldiğinde Hz. Yûsuf bunu kabul etmez ve zindana atılmasının araştırılmasını istemektedir. Kral Aziz’in karısını ve diğer kadınları sorguya çekerek durumu açığa çıkarılmaktadır. Firavun ona görev vermek istemekte; Hz. Yûsuf ise kendisini hazineye bakmakla görevlendirmesini istemektedir. Oysa Tevrat’a göre Mısır’ın tüm sorumluluğu ona verilmektedir.

Tevrat: Kıtlık başlayıp Kenan’da yiyecek sıkıntısı çekilmeye başlayınca Hz. Yakub oğullarını aldığı bir haber üzerine Mısır’a göndermektedir. Hz. Yûsuf’un huzuruna çıktıklarında onları tanımakta ve kendini tutamayarak ağlamaktadır. Ardından hileye mebni olarak casus olarak itham edilerek üç gün gözaltına alınmaktadırlar. Sonra Şimon rehin alınarak casus olmadıklarına delil olarak bahsedilen küçük kardeşin getirilmesi istemektedir. / Kur’ân: Bu ayrıntılar ve casus ithamı Kur’an’da yer almamaktadır. Hz. Yûsuf’un ağlamasına yer verilmez.

Tevrat: Hz. Yakub Benyamin’in gönderilmesine kıtlığın şiddetlenmesi, yiyeceklerin bitmesi üzerine izin vermektedir. / Kur’ân: Süreçten bahsedilmemekte, zahire bedellerinin görülmesi ve çocukların ısrar etmesi üzerine geri getireceklerine dair Allah’a söz vermeleri şartıyla izin vermektedir.

Tevrat: Mısır’a giderken armağanlar hazırlanmakta, önceki bedeller ve alınacak ürünlerin parası ile yola çıkılmaktadır. / Kur’ân: Bundan bahsedilmemektedir. Tevrat’ta yer almayan bir bilgi olarak Hz. Yakub’un oğullarına ayrı ayrı kapılardan girmesine dair verdiği öğütten bahsedilmemektedir.

Tevrat: Hz. Yûsuf’un kardeşleri ve Benyamin’i gördüğünde ağlaması, kâhyası ile eve göndermesi, öğle yemeğini beraber yemeleri, Hz. Yûsuf’un dayanamayarak ağlamasından bahsedilmektedir. / Kur’ân: Hz. Yûsuf’un küçük kardeşini gördüğünde ona gizlice kendini tanıtmasından bahsedilmektedir.

Tevrat: Gelen kişinin kâhya olduğu ifade edilir. Ceza olarak hırsızın öldürülmesi, kendilerinin köle edinilmesini teklif etmektedirler. / Kur’ân: Gelen kişi “müezzin/çağrıcı” şeklinde gayrişahsi bir karakter olarak ifade edilir. Ceza olarak, çalan kimsenin köle edinileceği söylenmektedir.

Tevrat: Kâsenin gümüş olmasından, şarap içmek ve fal bakmak için kullanıldığından bahsedilmektedir. / Kur’ân: Sadece su kabı olarak ifade edilmektedir.

Tevrat: Tevrat’ta böyle bir bilgi yoktur. / Kur’ân: Kap, küçük kardeşin zahiresinden çıkınca onun kardeşinin yani Hz. Yûsuf’un da daha önce hırsızlık yaptığı ithamında bulundular. Hz. Yûsuf buna alınsa da kimliğini açıklamamaktadır.

Tevrat: Kâse olayının ardından Yahuda’nın Hz. Yûsuf’a yalvarması üzerine Hz. Yûsuf kimliğini açıklamaktadır. Kardeşler, Hz. Yakub ve ailesini almak için firavunun armağanları ile geri dönmektedirler. / Kur’ân: Kâse olayının ardından kardeşler, Hz. Yûsuf’tan kendilerinden birini almasını istemekte fakat kabul edilmemektedir. Hz. Yûsuf, kimliğini açıklamamaktadır.

 Tevrat: Olay sıralaması böyle olmadığı gibi, kardeşleri Hz. Yûsuf’un yaşadığı haberini, firavunun arabalarını getirdiklerinde Hz. Yakub’un keyiflendiği ve tüm ailesini toplayarak Mısır’a gittiği ve orada on yedi yıl yıl yaşam sürdükten sonra yaşlılıktan gözlerinin görmediğinden bahsedilmektedir. / Kur’ân: Hz. Yûsuf’tan bihaber geri döndükten sonra Hz. Yakub Hz. Yûsuf’u anmaya devam etmiş, kardeşleri buna içerlenmiş ve Hz. Yakub’un gözlerine ak düşmüştür.

 Tevrat: Böyle bir bilgi bulunmamaktadır. / Kur’ân: Hz. Yakub Hz. Yûsuf ve kardeşini araştırmak için oğullarını tekrar Mısır’a göndermektedir.

 Tevrat: İkinci gelişlerinde Hz. Yûsuf’un kardeşleri olduğunu öğrenmektedirler. / Kur’ân: Mısır’a üçüncü gelişlerinde Hz. Yûsuf kardeşlerine kendini açıklamaktadır.

Tevrat: Tevrat’ta Hz. Yakub’un gözleri ömrünün sonunda bozulmuştur. Hz. Yûsuf’un gömleği ile açılması söz konusu değildir. / Kur’ân: Hz. Yûsuf’un Hz. Yakub’a gömleğini göndermesi ve gözlerinin açılması söz konusu edilmemektedir.

Tevrat: Böyle bir bilgi yoktur. / Kur’ân: Oğulları yaptıkları için Hz. Yakub’tan kendilerine Allah’tan af dilemesini istemekte, o da onlar için dua etmektedir.

Tevrat: Hz. Yûsuf babasını ve ailesini Goşen’de kendisi karşılamakta, sonra bir kardeşini ve babasını firavunun huzuruna çıkarmaktadır. / Kur’ân: Hz. Yûsuf babası ve annesini huzurunda karşılamakta, onlarla kucaklaşmakta ve ardından tüm ailesi ona saygıyla eğilmektedir.

Tevrat: Tevrat’ta yer alıp Kur’an’da yer almayan başlıklar şunlardır:

• Kıtlık Şiddetleniyor
• Yakub Efrayim’le Maneşşe’yi Kutsuyor
• Yakub’un Son Sözleri
• Yakub’un Ölümü
• Yakub’un Gömülüşü
• Yûsuf Kardeşlerine Güven Veriyor
• Yûsuf’un Ölümü

Bu başlıklarda yer alan ayrıntılar Kur’an’da zikredilmemektir. Örneğin, Hz. Yakub ve Hz. Yûsuf’un ölüm yaşları, ölüm döşeğinde Hz. Yakub’un Hz. Yûsuf ve torunlarını çağırması, onları kutsaması, tüm çocuklarının ve soylarının gelecekte başına gelecek hadiselerin bildirilmesi ve diğer bilgiler.

 Kur’ân: Hz. Yûsuf’un ailesi huzuruna geldiğinde yaptığı dua yer almaktadır. Kıssa burada bitirilmektedir. Tevrat’ta yer alan bazı bilgiler burada yer almamaktadır.

01/04/2020