Siyer Anlatılarında Resimleme
“Bir resim binlerce kelimeye eşdeğerdir.”
Winarski
Metin içerisinde yer verilen görsel ögelere resimleme denilmektedir. Bir konuyla ilgili yazılan metinlerde, özellikle çocuklara yönelik olanlarda, görsel ögelere de yer verilmektedir. Görsel kullanımında esas amaç; olay ve olguları daha somut bir şekilde sunarak, hedef kitlenin konuya olan dikkat ve ilgisini artırıp, muhatapların konu üzerinde düşünmelerini, neden sonuç ilişkileri kurmalarını sağlayarak verilmek istenilen mesajın daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır. Zira bir metni etkili ve ilgi çekici şekilde sunmakta; açıklayıcı, tamamlayıcı resim, çizgi, karikatür ve fotoğraf gibi ögelerin kullanımı önemli bir yere sahiptir.
Kullanılan görsellerin başarısı verilmek istenilen mesajı muhataba iletebilme derecesine bağlıdır. Bu anlamda çoğu zaman salt görsel kullanımı tek başına yeterli değildir. Özellikle çocuklara yönelik metinlerde hangi görsellere nasıl yer verileceği önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu doğrultuda kullanılan görsellerin şekilsel özellikler açısından dikkat çekici; konuya ve hedef kitlenin seviyesine uygun olması gibi hususlara dikkat etmek gerekmektedir. Zira muhatabın zihninde, sunulan görseli algılama şekli ve ona yüklediği anlam doğrultusunda konuyla ilgili şemalar oluşmaktadır. Bu şemalar daha sonra, bireyin o konuyla ilgili öğrenmelerini ve algılarını da etkilemektedir. Dolayısıyla bireylerin zihinlerinde doğru şemaların oluşması, konuların doğru bir şekilde öğrenilmesi açısından oldukça önemlidir.
Meseleye siyer metinleri bağlamında baktığımızda görsel ögelerin kullanımında bazı problemler olduğu görülmektedir. Şöyle ki sürekli farklı seviyeden, farklı hedef kitleler için pek çok siyer metni yazılmakta; kitaplar, dergiler yayımlanmaktadır. Hatta bugün örgün eğitimde seçmeli veya zorunlu, müstakil bir ders veya farklı dersler içerisinde bir ünite olarak Hz. Peygamber’in hayatı farklı yönleriyle yer almakta, bu konuyla ilgili metinler hazırlanmaktadır. Bunun dışında, çocuklar için pek çok dergi, kitap vb. yayımlanmaktadır. Hazırlanan bu yayımlarda metinlerle birlikte görseller kullanılmaktadır. Fakat Hz. Peygamberi anlatan metinlere baktığımızda genelde Allah(cc) ve Hz. Muhammed(sav) yazan görsellerin (hüsn-i hat); çöl, deve, gül görsellerinin; Kâbe, Mescid-i Nebi, camii, Mekke ve Medine bölgesinde bulunan farklı mekân resimlerinin vb. kullanıldığına, bir türlü içeriğin zenginleştirilemediğine ve bu kısır döngünün dışına çıkılamadığına şahit olmaktayız (Elbette bu alanda başarılı yayımlar, sayıları az olmakla birlikte, vardır.). Tabii ki bu görsellerin mutlaka kullanılması gerekir, ancak sadece bu görsellerle sınırlı kalmak ve bu görsellerin fazlaca tekrarı hem çocukların ilgisinin ve dikkatinin kaybolmasına hem de çok dar bir anlam dünyası oluşturmasına neden olmaktadır. Kanaatimizce Hz. Peygamber’in sadece yaşadığı o coğrafya ve zamanla sınırlamayıp, daha evrensel bir yaklaşımla anlatılması hem dinin doğru bir şekilde anlaşılmasını sağlayacak hem de bugünün ve yarının insanlarına daha fazla hitap edip, insanların hayatına tesir edecektir.
Bireylerin bir konuyla ilgili görsel hafızaları, verilmek istenilen mesajın algılanması üzerinde etkilidir. Bu doğrultuda Hz. Peygamberi anlatırken kullanılan görseller, çocukların zihinlerinde nasıl bir peygamber algısının oluşacağını da etkilemektedir. Dolayısıyla Hz. Peygamber’i anlatırken metinlerle birlikte doğru görsellerin kullanılması oldukça önemlidir. Ancak yapılması zor bir iş olup çok yönlü çalışmayı gerektirir. Bu zorluk alan uzmanı, pedagog, psikolog, dil uzmanı, görsel tasarım uzmanı gibi farklı disiplinlerden uzmanların birlikte çalışmasıyla aşılabilir. Aksi takdirde kullanılan görsellerin çeşidi, konuya ve çocuğun gelişim özelliklerine uygunluğu, dikkat çekici oluşu, ebadı, sayfa dizaynı gibi farklı boyutlarda problemler ortaya çıkmakta ve istenilen hedeflere ulaşmak zorlaşmaktadır.
Neticede, metnin muhatabı olan kitlenin gelişimsel özelliklerine uygun, onların zihinsel, duygusal dünyalarına hitap edecek ve konuyla günlük yaşamları arasında bağ kurabilmelerine katkı sağlayacak fotoğraflara, resimlere, çizimlere, karikatürlere yer verilmesi konuya olan ilgiyi arttırarak, görsel üzerinde düşünülmesini, farklı anlam ilişkileri kurulmasını, öğrenilen bilgilerin bireyin zihninde anlamlandırılmasını kolaylaştıracaktır. Elbette şunu da belirtmek gerekir ki bir kitabın, derginin veya farklı yayımların görsel ögeler açısından incelenmesi ve gerekli eleştiri ve önerilerin yapılması daha kapsamlı çalışmaların konusudur. Burada amacımız, kısaca Hz. Peygamber’in anlatıldığı metinlerle ilgili birkaç hususa değinerek dikkatleri bir kez daha bu konu üzerine çekme gayretidir.
15/02/2020
